Psychologische veiligheid, meer dan een modewoord
We hebben het er vaak over: teams moeten ‘veilig’ zijn. Maar wat bedoelen we daar eigenlijk mee? Gaat het over aardig zijn? Over elkaar sparen? Over conflicten vermijden? In werkelijkheid gaat psychologische veiligheid over iets heel anders.
Het gaat over de moed om zichtbaar te zijn ook als dat ongemakkelijk is. Om te spreken, te twijfelen, te botsen, te luisteren. Kortom: om mens te zijn, terwijl je samenwerkt.
In veel teams waar ik kom, is die ruimte niet vanzelfsprekend. Er is hard gewerkt, er zijn goede bedoelingen, maar ergens onderweg is iets verloren gegaan: de vrijheid om eerlijk te zijn.
En precies daar begint het gesprek over psychologische veiligheid.
Wat psychologische veiligheid werkelijk betekent
De term is inmiddels overal te horen. Organisaties willen ‘veiligheid’ creëren, leidinggevenden volgen trainingen, en posters roepen op tot openheid. Maar psychologische veiligheid is niet iets wat je kunt invoeren. Het groeit langzaam, door ervaring.
Amy Edmondson, hoogleraar aan Harvard, beschreef het als: ‘Een gedeeld geloof dat het team veilig is voor interpersoonlijke risico’s.’
Met andere woorden: dat je in een team vragen kunt stellen, twijfels mag uitspreken en fouten kunt erkennen zonder bang te zijn voor afwijzing of gezichtsverlies.
Onderzoek laat zien dat teams met psychologische veiligheid beter leren, meer creativiteit tonen en sneller herstellen na tegenslag. Maar in de praktijk blijkt dat veiligheid niet vanzelf ontstaat. Ze verdwijnt sneller dan ze wordt opgebouwd.
Hoe veiligheid verloren gaat
Veiligheid wordt zelden in één klap gebroken. Ze verdwijnt stukje bij beetje:
- een grap die verkeerd valt,
- een collega die niet wordt uitgenodigd voor overleg,
- een idee dat wordt genegeerd,
- een leidinggevende die sneller oordeelt dan luistert.
Langzaam ontstaat er stilte. Niet de stilte van rust, maar van terughoudendheid. Mensen spreken zich minder uit, vergaderingen worden voorzichtiger, en verschillen verdwijnen onder de oppervlakte. Dat is het moment waarop een team zijn leervermogen verliest.
Wat helpt om veiligheid te herstellen?
Psychologische veiligheid vraagt niet om zachtheid, maar om moed. De moed om te luisteren, ook als je het moeilijk vindt wat er gezegd wordt. De moed om te erkennen dat je soms zelf bijdraagt aan de afstand die is ontstaan.
Veiligheid groeit in kleine, herhaalde momenten van openheid:
- een leidinggevende die zegt: ‘Ik weet het niet zeker, maar ik wil het graag met jullie onderzoeken.’
- een collega die durft te vragen: ‘Mag ik even zeggen wat dit met me doet?’
- een team dat tijd maakt om niet over de inhoud, maar over de samenwerking te praten.
Soms is daarvoor een neutrale derde nodig, iemand die woorden helpt vinden voor wat onder de oppervlakte leeft. In mediation of teambegeleiding werk ik vaak precies daar bij de stiltes, de vermijding, de onuitgesproken gevoelens. Want waar iets niet meer gezegd wordt, ligt vaak precies datgene wat gehoord wil worden.
Een blik uit de praktijk
In een organisatie waar ik onlangs werkte, vertelde een medewerker: ‘Ik zeg al een tijdje niks meer in vergaderingen. Ik wil niet weer degene zijn die kritiek heeft.’ Niemand had dat in de gaten gehad. Pas toen ze het uitsprak, viel het stil. Niet ongemakkelijk, maar eerlijk stil.
Dat moment waarin iedereen voelde wat het betekent om gehoord te worden, was het begin van herstel. Vanaf daar ontstond langzaam weer ruimte voor verschil, voor nuance, voor humor. Veiligheid is niet het wegnemen van spanning, maar het vermogen om er samen in te blijven staan.
Psychologische veiligheid, meer dan een modewoord
Psychologische veiligheid is geen project, geen training en geen modewoord. Het is het fundament van elk team dat wil leren, reflecteren en samenwerken. Het vraagt niet om perfectie, maar om aandacht. Om mensen die elkaar durven ontmoeten in wat écht leeft, juist daar waar het schuurt.
Verder lezen
Wie zich verder wil verdiepen in dit onderwerp kan terecht bij het werk van:
- Amy Edmondson (Harvard Business School): Psychological Safety and Learning Behavior in Work Teams
- MIT Sloan Review: Proven Tactics for Improving Teams’ Psychological Safety
- Journal of Public Health (2024): Psychological Safety as a Buffer Against Workplace Stress
In mijn werk met teams en organisaties richt ik me op precies dat: ruimte scheppen om te spreken, te luisteren en te herstellen. Niet om conflicten te voorkomen, maar om de veiligheid te herstellen waarin verschil weer mag bestaan.
Neem direct contact op met Maya Toneva
Nieuws & Blogs
Lees de actualiteiten
Psychologische veiligheid, meer dan een modewoord
Intervisie: leren en groeien in een veilige reflectieruimte
Gehoord worden is iets anders dan je zin krijgen
Ik verzorg mediation bij
Arbeidsconflicten
1 Op de 4 ziekmeldingen is het gevolg van een arbeidsconflict. Dat kost veel tijd, geld én zorgt voor veel stress. Met arbeidsmediation kun je in de meeste gevallen tot een voor alle partijen passende oplossing komen. De relatie wordt hersteld of er wordt op z`n minst respectvol afscheid van elkaar genomen. Beide partijen kunnen in ieder geval verder.
Conflicten in teams
Teamconflicten kunnen de werksfeer en effectiviteit van het bedrijf ernstig aantasten. Met teammediation bouw je aan wederzijds respect binnen het team, bepalen de teamleden zelf wat voor hen een oplossing is en leren ze beter communiceren. Hierdoor kunnen ze toekomstbestendig samenwerken.
Interculturele geschillen
Verschillen in taal, cultuur en gewoontes kunnen leiden tot onbegrip, misverstanden en soms zelfs conflicten. Met interculturele mediation help ik om de cultuurkloof te dichten en elkaar beter te begrijpen. Hierdoor ontstaat begrip en respect en worden werkrelaties hersteld en de communicatie genormaliseerd.
Zakelijke mediation
Zakelijke mediation in familiebedrijven biedt een gestructureerd proces om conflicten aan te pakken die ontstaan door het samenspel van zakelijke en persoonlijke belangen. Spanningen rondom bedrijfsvoering, opvolging, of verschillen in visie kunnen een bedreiging vormen voor zowel de bedrijfscontinuïteit als de familierelaties.
Prediation®
Bij Prediation® gaat het over voorkomen dat je in de toekomst mediation nodig hebt. Prediation® is een methode waarbij je met een nieuwe samenwerkingspartner (of werknemer) uitgebreid het gesprek aangaat en meningen over te verwachten scenario`s bespreekt en afspreekt hoe je daar mee om wilt gaan. Dit leidt tot een gedeelde visie en duidelijkheid over de toegevoegde waarde van jullie onderlinge samenwerking. Bovendien voorkom je zo conflicten omdat meningen toch uiteen blijken te liggen.
Daarnaast kun je bij mij terecht voor
Intervisie voor bedrijven
Intervisie is een manier om met collega's of vakgenoten te leren van vragen en problemen uit de dagelijkse werkpraktijk met als doel het eigen en gezamenlijke functioneren te verbeteren. Met mijn intervisiebegeleiding geef ik je team de tools om zelf samen casu te analyseren en ervan te leren. Dat vergt leren hoe het werkt en samen oefenen en daar begeleid ik ze in.
Intervisie voor mediators
Als intervisiebegeleider voor mediators begeleid ik intervisiegesprekken tussen mediators die in hun vak willen groeien. In regelmatige sessies bespreken we casu waar de deelnemers in hun praktijk tegenaan zijn gelopen en trekken hier lessen uit. We analyseren de situatie en geven feedback op de gevolgde strategie. Alles met doel om te leren en het de volgende keer beter te doen.